Cách công nghệ Nhật Bản định hình thế giới (Phần 2)

Thứ hạng không nói dối: Đổi mới là mấu chốt

Từ khóa giúp chúng ta trả lời câu hỏi này là sự đổi mới. Ví dụ, nếu chúng ta xem xét một số nghiên cứu của các tổ chức danh giá nhất về đổi mới toàn cầu, chẳng hạn như nghiên cứu từ Diễn đàn Kinh tế Thế giới, chúng ta sẽ thấy rằng Nhật Bản không hề có mặt trong danh sách 12 quốc gia với mức đổi mới hàng đầu trên thế giới.

Điều này cũng đã xảy ra trong suốt thập kỷ qua. Tương tự, nếu nhìn vào báo cáo Chỉ số Đổi mới Toàn cầu mới nhất từ năm 2022, chúng ta thấy Nhật Bản tụt hẳn xuống vị trí thứ 13, trong số 132 nền kinh tế được xếp hạng.

Thực ra thứ hạng này không thể coi là tệ. Việc giành được vị trí thứ 13 trong tổng số 132 thậm chí có thể coi là một thành công.

Tuy nhiên, xét đến thực tế rằng Nhật Bản đã từng một mình thống trị thế giới công nghệ với tỷ lệ lớn và đồng nghĩa với sự đổi mới, thì đây chắc chắn là một bước lùi.

Ở một góc độ nào đó, quốc gia này đứng thứ tư trong báo cáo đầu tiên về Chỉ số Đổi mới Toàn cầu vào năm 2007, vì vậy mọi thứ dường như đã dần chậm lại kể từ những ngày huy hoàng của Nhật Bản.

Tận dụng những công nghệ “mượn”

Xin đừng hiểu sai. Nhật Bản vẫn còn khá giỏi trong việc ứng dụng và sử dụng công nghệ vào đời sống hàng ngày. Có rất nhiều tiện ích và thiết bị cũng như cơ sở hạ tầng công nghệ giúp cuộc sống ở Nhật Bản dễ dàng hơn.

Tuy nhiên, quốc gia này đang phải vật lộn với việc tìm ra các công nghệ mới từ những bước đầu hoặc tìm kiếm các ứng dụng mới hoặc hiệu quả hơn cho các công nghệ đã tồn tại, đó chính là ý nghĩa của sự đổi mới.

Ví dụ, mặc dù Nhật Bản không phát minh ra chất bán dẫn, một thành phần phổ biến được sử dụng trong mạch điện của tất cả các thiết bị điện mà chúng ta sử dụng ngày nay, nhưng họ được cho là nước đầu tiên tận dụng công nghệ này bằng cách tìm ra các phương pháp hiệu quả và đáng tin cậy để sản xuất chất bán dẫn ổn định, giống như đài bán dẫn do Sony sản xuất.

Vì vậy, khi xem xét việc đưa công nghệ vào cuộc sống hàng ngày, bạn vẫn có thể nghĩ rằng Nhật Bản đi trước rất nhiều về công nghệ so với phần còn lại của thế giới. Tuy nhiên, quan điểm này trở nên kém thuyết phục hơn nhiều khi những con chip tiên tiến được sử dụng trong các thiết bị công nghệ phổ biến ở Nhật Bản ngày nay hầu hết đều sử dụng công nghệ được phát triển ban đầu ở Mỹ và các nơi khác.

Cơ sở hạ tầng mạnh mẽ

Mặc dù tất cả những gì tôi đã đề cập cho đến nay về mặt đổi mới dường như đều chống lại trường hợp của Nhật Bản, tất nhiên, tất cả những điều này không có nghĩa là mọi thứ đều theo một chiều hướng xấu.

Đúng, đất nước này không còn như xưa khi có GDP cao thứ hai thế giới, nhưng so với nhiều nước, Nhật Bản vẫn ở vị thế khá tốt.

Vì vậy, đề cập đến một số điều tốt đẹp vẫn còn nguyên vẹn ở Nhật Bản, nhìn chung, Nhật Bản vẫn có cơ sở hạ tầng xuất sắc nhờ vào lịch sử đổi mới của đất nước.

Ví dụ, một trong những sự thật được du khách biết đến nhiều nhất là Nhật Bản có hệ thống đường sắt đáng kinh ngạc. Tàu cao tốc cực nhanh giúp bạn dễ dàng đi đến bất cứ đâu một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Hơn nữa, các điểm dừng được bố trí thuận tiện và hệ thống được cân nhắc kỹ lưỡng cho phép bạn di chuyển từ các địa điểm xa một cách dễ dàng. Đặc biệt, điều này có tác động to lớn đến năng suất chung của đất nước, vì nó mang lại cho mọi người nhiều lựa chọn hơn cho công việc, biến khoảng cách không còn là vấn đề rắc rối nữa.

Tình hình tương tự cũng xảy ra đối với cơ sở hạ tầng liên quan đến Internet và truyền thông theo nghĩa rộng hơn.

Các chiến lược dài hạn được chính phủ Nhật Bản áp dụng từ rất sớm trong quá trình phát triển Internet như chúng ta biết ngày nay đã mở đường cho một cơ sở hạ tầng Internet đáng ngưỡng mộ, thường được quốc tế ca ngợi vì cho phép kết nối Internet dễ tiếp cận và giá cả phải chăng ngày nay.

Sau tất cả những yếu tố nêu trên, có lẽ một số tiến bộ đáng chú ý nhất mà Nhật Bản đang đạt được ngày nay chắc chắn là trong lĩnh vực robot, lĩnh vực xứng đáng có một phần riêng.

Giải phóng tương lai: Robot Nhật Bản

Trong khi nhiều quốc gia đang chạy đua đổi mới để đạt được lợi thế cạnh tranh với nhau, như bạn có thể thấy hiện nay, những tiến bộ công nghệ của Nhật Bản phần lớn xuất phát từ sự cần thiết đơn thuần như một cách để giải quyết các vấn đề cụ thể trong toàn xã hội.

Những tiến bộ đạt được trong lĩnh vực robot cũng không ngoại lệ.

Trong khi thập niên 60 chứng kiến sự khởi đầu tăng trưởng kinh tế cao của Nhật Bản khi đất nước này đạt được những bước nhảy vọt về công nghệ và đổi mới, thì đối với những người hiểu biết, một cuộc cách mạng thực sự về tiến bộ công nghệ của đất nước thực sự đã bắt đầu vào đầu những năm 80 với sự phát triển của robot.

Ban đầu, robot công nghiệp đầu tiên của Nhật Bản được phát triển dựa trên hoạt động nghiên cứu và phát triển được thực hiện tại Hoa Kỳ. Đây là kết quả của sự hợp tác giữa Kawasaki của Nhật Bản và Unimation có trụ sở tại Hoa Kỳ, công ty chế tạo robot đầu tiên trên thế giới.

Hơn nữa, trong khi công chúng ở Mỹ và Châu Âu lo sợ về việc tự động hóa thay thế lao động của con người và do đó khiến nhiều công việc trở nên lỗi thời, thì văn hóa làm việc suốt đời của Nhật Bản và thực tế là không ai muốn làm điều đó- được gọi là “công việc bẩn thỉu” – lao động tại nhà máy – đã khiến việc chấp nhận tự động hóa trở nên dễ dàng.

Vì vậy, Nhật Bản bắt đầu ưu tiên tự động hóa trong sản xuất như một chiến lược. Khi hoạt động nghiên cứu và phát triển do các trường đại học Nhật Bản tiến hành từ thập niên 60 đến thập niên 70, robot hình người toàn thân đầu tiên đã được các nhà nghiên cứu của Đại học Waseda phát minh vào năm 1972.