NGĂN NGỪA VÀ GIẢM THIỂU THIỆT HẠI DO TRO NÚI LỬA THÔNG QUA “DỰ BÁO TRO BỤI NÚI LỬA”

NGĂN NGỪA VÀ GIẢM THIỂU THIỆT HẠI DO TRO NÚI LỬA THÔNG QUA "DỰ BÁO TRO BỤI NÚI LỬA"

Ngoài sự khủng khiếp của dung nham và luồng mạt vụn núi lửa đã được biết đến rộng rãi, khi núi lửa phun trào, tro núi lửa cũng có thể gây ra những thiệt hại vô cùng lớn. Tro núi lửa có thể lan xa khỏi núi lửa đang phun trào, gây gián đoạn giao thông và mất điện, ảnh hưởng đến nông nghiệp, thương mại và công nghiệp cũng như gây ra các vấn đề về sức khỏe. Để giúp ngăn ngừa và giảm thiểu thiệt hại do tro núi lửa gây ra, từ tháng 3 năm 2015, Cơ quan Khí tượng Nhật Bản đã cải tiến “Dự báo tro bụi núi lửa” trước nay bằng cách cung cấp thông tin về lượng tro tích tụ cũng như dự báo các khu vực nơi tro núi lửa sẽ rơi.

1. Thông tin về núi lửa đang hoạt động ở Nhật Bản

Một ngọn núi lửa đang hoạt động là một ngọn núi lửa đã phun trào trong vòng khoảng 10.000 năm qua hoặc hiện vẫn có hoạt động phun trào khí mạnh mẽ. Hiện tại, các núi lửa đang hoạt động phân bố khắp Nhật Bản, ngoại trừ vùng Kinki và Shikoku, tổng số là 111 (tính đến tháng 3 năm 2024).

Những ngọn núi lửa đang hoạt động nổi tiếng bao gồm núi Aso và Sakurajima phun trào gần như liên tục và thường xuyên. Izu Oshima (Miharasan), Unzendake (Fugendake), Miyakejima (Ousan), Ususan và Ontakesan là những ngọn núi lửa đang hoạt động gây ra thảm họa phun trào khiến số lượng lớn người phải sơ tán, thương vong và mất tích trong hơn nửa thế kỷ qua. Ngoài ra, cũng có những ngọn núi lửa đang hoạt động như Núi Phú Sĩ, nơi không có hoạt động núi lửa đáng kể nào được quan sát trong một thời gian dài.

Ngoài ra, có những ngọn núi lửa như Towada vốn đã biến thành hồ hoặc vịnh hiện nay, nhưng vẫn thể hiện địa hình miệng núi lửa được tạo ra bởi những vụ phun trào lớn trong quá khứ hoặc những ngọn núi lửa đang hoạt động phun trào dưới đáy đại dương gần các khu đô thị, như nhóm núi lửa phía đông Izu cũng có.

Trong số 111 ngọn núi lửa đang hoạt động, có 50 ngọn núi lửa có khả năng phun trào trong vòng 100 năm tới, do đó, Cơ quan Khí tượng Nhật Bản đã lắp đặt hệ thống cảm biến địa chấn và các thiết bị khác để giám sát liên tục 24/7.

Ở Nhật Bản có rất nhiều núi lửa đang hoạt động nằm cách các thành phố lớn nhỏ không xa và được nhiều người ưa chuộng để leo núi và ngắm cảnh. Vì vậy, luôn có khả năng một vụ phun trào của núi lửa đang hoạt động có thể gây ra thảm họa nghiêm trọng.

2. Những thiệt hại do tro núi lửa gây ra

Cùng với các hiện tượng núi lửa khác có thể gây ra tai hại trong các vụ phun trào, như nham thạch, dòng bùn đá (lahar) dạng tuyết tan và luồng mạt vụn núi lửa, có một hiện tượng khác có thể gây ra thiệt hại lớn, đó là tro núi lửa.

Các vật chất rắn phun ra từ các vụ phun trào bao gồm “đá lớn lớn”, phân tán theo quỹ đạo không bị ảnh hưởng bởi gió, “đá lửa nhỏ” và “tro núi lửa” có thể bị gió cuốn đi và rơi trên một khoảng cách rộng.

Trong số này, tro núi lửa là một hạt nhỏ có đường kính dưới 2 mm, nhưng chỉ một vụ phun trào sẽ phun ra một lượng khổng lồ từ hàng chục đến hàng trăm nghìn tấn, thậm chí nhiều hơn được phun ra và lan xa theo gió, rơi xuống và tích tụ trên một diện tích rộng (gọi là “tro núi lửa rơi xuống mặt đất”), gây ra nhiều thiệt hại khác nhau trong khu vực rộng lớn.

Ví dụ, tro núi lửa bay lơ lửng trong không khí có thể làm hỏng kính cửa sổ máy bay khi đang bay, khiến cho tầm nhìn trước bị che khuất hoặc gây hỏng hóc (và trong trường hợp tồi tệ nhất, làm ngừng hoạt động) động cơ của máy bay khi bị hút vào động cơ.

Tro núi lửa rơi xuống đất làm giảm tầm nhìn và cản trở giao thông. Ví dụ, khi nó tích tụ trên đường, ngay cả độ dày chỉ 0,5 mm cũng có thể gây khó khăn cho việc nhìn thấy vạch phân chia làn đường và dễ gây trơn trượt. Khi tro núi lửa kết hợp với mưa và bám vào dây điện, nó có thể làm đứt dây điện do trọng lượng hoặc tăng cường dẫn điện, gây ra rò điện và hỏng hóc các thiết bị phân phối và truyền điện, dẫn đến cúp điện. Không cần phải nói, việc mất điện ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực, bao gồm thương mại, công nghiệp, chăm sóc y tế và cuộc sống hàng ngày. Nếu tro núi lửa tiếp xúc với mắt người hoặc bị hít phải với số lượng lớn có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe.

Ngoài ra, việc loại bỏ và xử lý lớp tro núi lửa đã rơi xuống cũng tốn rất nhiều công sức và chi phí. Tại Nhật Bản, nơi có 111 ngọn núi lửa đang hoạt động, việc chuẩn bị ứng phó với tro bụi rơi là một trong những điều quan trọng để phòng chống thiên tai và giảm thiểu thiệt hại.

3. Dự báo tro bụi núi lửa

Để hỗ trợ các biện pháp đối phó với tro bụi rơi, Cơ quan Khí tượng Nhật Bản đã bắt đầu thực hiện “Dự báo tro bụi núi lửa” vào tháng 3 năm 2008. Bắt đầu từ tháng 3 năm 2015, ngoài việc chỉ ra các khu vực (thị trấn và thành phố) có thể bị ảnh hưởng bởi khí hóa núi lửa, Cơ quan cũng dự đoán và công bố lượng tro dự kiến sẽ rơi xuống tại từng khu vực.

Để người dùng dễ hiểu hơn, thông tin về lượng tro rơi được thể hiện theo ba loại tùy theo độ dày của tro rơi: “Lượng tro cao (1 mm trở lên)”, “Lượng tro vừa (0,1 mm đến 1 mm)”, và “Lượng tro thấp (dưới 0,1 mm)” sẽ được thực hiện.

Dự báo tro bụi núi lửa được công bố theo ba giai đoạn: (1) trước khi phun trào, (2) ngay khi phun trào và (3) sau khi phun trào.

Cụ thể, đối với các núi lửa đang trong tình trạng cảnh báo phun trào, nếu dự kiến rằng sự kiện phun trào sẽ gây ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân bằng khí hóa núi lửa, (1) dựa trên dữ liệu dự báo về quy mô phun trào và điều kiện khí tượng, dự báo về tro bụi núi lửa (thường xuyên) sẽ được công bố. Sau đó, (2) trong khoảng 5 đến 10 phút sau khi sự kiện phun trào xảy ra, dự báo tro bụi núi lửa (báo cáo nhanh) sẽ được công bố. Cuối cùng, (3) dựa trên dữ liệu quan sát về quy mô thực tế và điều kiện khí tượng, dự báo chi tiết về tro bụi núi lửa sẽ được công bố trong khoảng 20 đến 30 phút sau vụ phun trào.

4. Những điều nên làm khi nhìn thấy hoặc nghe thấy dự báo tro bụi

Khi nhìn thấy hoặc nghe thấy cảnh báo mức độ nguy cơ phun trào của núi lửa hoặc dự báo về tro bụi cho núi lửa ở gần nơi bạn sinh sống thông qua các phương tiện thông tin đại chúng như truyền hình, đài phát thanh hoặc trên trang web của Cơ quan Khí tượng Nhật Bản thì bạn hãy lưu ý đến những điểm sau để phòng tránh và giảm thiểu thiệt hại:

* Trước khi núi lửa phun trào:

Kiểm tra khu vực tro bụi rơi vào ngày hôm đó bằng cách xem dự báo thời tiết trên TV, đóng cửa sổ và chuẩn bị ô, khẩu trang khi ra ngoài.

* Ngay khi núi lửa phun trào:

Tìm hiểu phạm vi các đám tro bụi nhỏ rơi trên đài phát thanh hoặc trang web của Cơ quan Khí tượng Nhật Bản, sơ tán ngay đến tòa nhà kiên cố, hạn chế điều khiển các phương tiện giao thông.

* Sau khi núi lửa phun trào:

Kiểm tra lượng tro rơi trước 6 giờ trên trang web của Cơ quan Khí tượng Nhật Bản, hạn chế ra ngoài nhiều nhất có thể, nếu buộc phải ra ngoài hãy sử dụng ô và khẩu trang.

5. Tổng kết:

Trong tình hình nguy cơ phun trào của núi lửa, việc sử dụng “Dự báo tro bụi núi lửa” đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cộng đồng và tài sản. Việc cung cấp thông tin chính xác và kịp thời về nguy cơ tro bụi từ núi lửa cho cộng đồng giúp mọi người chuẩn bị kế hoạch phòng tránh và ứng phó hiệu quả. Thông qua việc sử dụng các phương tiện truyền thông và kênh thông tin chính thống như truyền hình, radio và trang web chính thức của Cơ quan Khí tượng Nhật Bản, những cảnh báo về nguy cơ và dự báo về tro bụi núi lửa có thể được lan truyền rộng rãi.

Đồng thời, việc cung cấp hướng dẫn và khuyến nghị cụ thể về biện pháp phòng ngừa và ứng phó với tro bụi núi lửa cũng là một phần quan trọng của Dự báo Tro Bụi Núi lửa. Các biện pháp như sơ tán dân cư, đóng cửa kín các cửa sổ và cửa ra vào, đeo khẩu trang và sử dụng bảo hộ đối với đường hô hấp, cũng như bảo vệ tài sản và nông nghiệp, đều có thể được thực hiện trước, trong và sau khi tro bụi từ núi lửa xuất hiện.

Từ việc cung cấp thông tin chính xác và đáng tin cậy đến việc đưa ra các biện pháp phòng tránh và ứng phó cụ thể, Dự báo tro bụi núi lửa đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cộng đồng và tài sản khỏi các thiệt hại tiềm ẩn của tro bụi núi lửa.